Sanal Kaydırma: Global Uygulamalar için Büyük Listelerin Erişilebilirliğini Optimize Etme

Günümüzün veri zengini ortamında, web uygulamalarının genellikle büyük bilgi listelerini göstermesi gerekir. Binlerce ürünü sergileyen küresel bir e-ticaret platformunu, yılların işlem geçmişini gösteren bir finansal uygulamayı veya sonsuz bir gönderi akışına sahip bir sosyal medya akışını düşünün. Bu listelerin tamamını tek seferde oluşturmak, özellikle eski cihazlara veya sınırlı bant genişliğine sahip kullanıcılar için yavaş yükleme sürelerine ve kötü bir kullanıcı deneyimine yol açarak performansı ciddi şekilde etkileyebilir. Dahası, tam bir liste oluşturmak önemli erişilebilirlik zorlukları yaratır. İşte bu noktada, pencereleme olarak da bilinen sanal kaydırma (virtual scrolling) devreye girer. Bu, hem performansı hem de küresel bir kullanıcı tabanı için erişilebilirliği artırarak büyük veri kümelerinin oluşturulmasını optimize etmek için kritik bir tekniktir.

Sanal Kaydırma Nedir?

Sanal kaydırma, uzun bir listenin veya tablonun yalnızca görünür kısmını kullanıcıya gösteren bir render tekniğidir. Tüm öğeleri bir kerede oluşturmak yerine, yalnızca kullanıcının görüntü alanı (viewport) içinde olan öğeleri ve görüntü alanının üstünde ve altında küçük bir tampon öğe grubunu oluşturur. Kullanıcı kaydırdıkça, sanallaştırılmış liste, yeni görüntü alanı konumunu yansıtacak şekilde görüntülenen öğeleri dinamik olarak günceller. Bu, tarayıcının yönetmesi gereken DOM öğelerinin sayısını önemli ölçüde azaltırken kesintisiz bir kaydırma deneyimi yanılsaması sağlar.

Dünya çapındaki yayıncılardan yüz binlerce kitabı listeleyen bir katalog hayal edin. Sanal kaydırma olmadan, tarayıcı tüm kataloğu bir kerede oluşturmaya çalışır ve bu da önemli performans sorunlarına neden olur. Sanal kaydırma ile yalnızca kullanıcının ekranında o an görünen kitaplar oluşturulur, bu da ilk yükleme süresini önemli ölçüde azaltır ve yanıt verme yeteneğini artırır.

Sanal Kaydırmanın Faydaları

• Geliştirilmiş Performans: Yalnızca görünür öğeleri oluşturarak, sanal kaydırma DOM manipülasyonu miktarını önemli ölçüde azaltır, bu da daha hızlı yükleme sürelerine ve daha akıcı kaydırmaya yol açar; bu durum özellikle internet hızının sınırlı olduğu bölgelerde çok önemlidir.
• Azaltılmış Bellek Tüketimi: Daha az DOM öğesi, daha az bellek kullanımı anlamına gelir; bu, özellikle belirli küresel bölgelerde daha yaygın olabilecek eski cihazlara veya düşük donanımlı kullanıcılara sahip kullanıcılar için önemlidir.
• Geliştirilmiş Kullanıcı Deneyimi: Daha hızlı yükleme süreleri ve daha akıcı kaydırma, konumlarına veya cihazlarına bakılmaksızın kullanıcı için daha duyarlı ve keyifli bir deneyim sağlar.
• Geliştirilmiş Erişilebilirlik: Doğru uygulandığında, sanal kaydırma, ekran okuyucular gibi yardımcı teknolojilere dayanan kullanıcılar için erişilebilirliği büyük ölçüde artırabilir. Listenin sadece küçük bir bölümünü bir seferde oluşturmak, ekran okuyucuların içeriği daha verimli bir şekilde işlemesine ve daha iyi bir gezinme deneyimi sunmasına olanak tanır.
• Ölçeklenebilirlik: Sanal kaydırma, uygulamaların performans düşüşü olmadan son derece büyük veri kümelerini işlemesini sağlar, bu da milyonlarca kullanıcıya ve milyarlarca veri noktasına ölçeklenmesi gereken uygulamalar için uygun hale getirir.

Erişilebilirlik Hususları

Sanal kaydırma önemli performans avantajları sunsa da, erişilebilirliği göz önünde bulundurarak uygulamak çok önemlidir. Kötü uygulanmış bir sanal kaydırma, yardımcı teknoloji kullanıcıları için önemli engeller yaratabilir.

Temel Erişilebilirlik Hususları:

• Klavye Navigasyonu: Kullanıcıların klavyeyi kullanarak listede gezinebildiğinden emin olun. Odak yönetimi çok önemlidir – kullanıcı kaydırdıkça odak görünür öğeler içinde kalmalıdır.
• Ekran Okuyucu Uyumluluğu: Sanallaştırılmış listenin yapısını ve durumunu ekran okuyuculara iletmek için uygun ARIA (Erişilebilir Zengin İnternet Uygulamaları) niteliklerini sağlayın. Görünen içerikteki değişiklikleri duyurmak için aria-live kullanın.
• Odak Yönetimi: Odağın her zaman o an oluşturulan öğeler içinde olmasını sağlamak için sağlam bir odak yönetimi uygulayın. Kullanıcı kaydırdıkça, odak da buna göre hareket etmelidir.
• Tutarlı Oluşturma (Rendering): Kullanıcı kaydırdıkça listenin görsel görünümünün tutarlı kaldığından emin olun. Kullanıcının deneyimini bozabilecek ani atlamalardan veya aksaklıklardan kaçının.
• Semantik Yapı: Listeye açık ve anlamlı bir yapı kazandırmak için semantik HTML öğeleri (örneğin, <ul>, <li>, <table>, <tr>, <td>) kullanın. Bu, ekran okuyucuların içeriği doğru bir şekilde yorumlamasına yardımcı olur.
• ARIA Nitelikleri: Sanallaştırılmış listenin erişilebilirliğini artırmak için ARIA niteliklerini kullanın. Aşağıdaki nitelikleri göz önünde bulundurun:
  • aria-label: Liste için açıklayıcı bir etiket sağlar.
  • aria-describedby: Listeyi açıklayıcı bir öğe ile ilişkilendirir.
  • aria-live="polite": Liste içeriğindeki değişiklikleri rahatsız etmeyecek şekilde duyurur.
  • aria-atomic="true": Değiştiğinde tüm liste içeriğinin duyurulmasını sağlar.
  • aria-relevant="additions text": Hangi tür değişikliklerin duyurulması gerektiğini belirtir (örneğin, yeni öğelerin eklenmesi, metin içeriğindeki değişiklikler).
• Yardımcı Teknolojilerle Test Etme: Tamamen erişilebilir olduğundan emin olmak için sanallaştırılmış listeyi farklı ekran okuyucularla (örneğin, NVDA, JAWS, VoiceOver) ve diğer yardımcı teknolojilerle kapsamlı bir şekilde test edin.
• Uluslararasılaştırma (i18n) ve Yerelleştirme (l10n): Uluslararası kitlelerle çalışırken, sanal kaydırma uygulamasının farklı metin yönlerini (örneğin, soldan sağa ve sağdan sola) ve tarih/sayı formatlarını dikkate aldığından emin olun. Örneğin, işlem geçmişini gösteren bir finansal uygulamanın, para birimi simgelerini ve tarih formatlarını kullanıcının yerel ayarlarına göre doğru bir şekilde göstermesi gerekir.

Örnek: Klavye Navigasyonunu İyileştirme

Bir e-ticaret sitesindeki sanallaştırılmış bir ürün listesini düşünün. Klavye ile gezinen bir kullanıcı, görünür görüntü alanındaki ürünler arasında odağı kolayca hareket ettirebilmelidir. Kullanıcı klavyeyi kullanarak listeyi kaydırdığında (örneğin, ok tuşlarını kullanarak), odak otomatik olarak görünür hale gelen bir sonraki ürüne kaymalıdır. Bu, odağı yönetmek ve görüntü alanını buna göre güncellemek için JavaScript kullanılarak başarılabilir.

Uygulama Teknikleri

Sanal kaydırmayı uygulamak için birkaç teknik kullanılabilir. Teknik seçimi, uygulamanın özel gereksinimlerine ve kullanılan framework'e bağlıdır.

1. DOM Manipülasyonu

Bu yaklaşım, kullanıcı kaydırdıkça öğeleri eklemek ve kaldırmak için DOM'u doğrudan manipüle etmeyi içerir. Oluşturma süreci üzerinde yüksek derecede kontrol sağlar, ancak uygulanması ve bakımı daha karmaşık olabilir.

Örnek (Kavramsal):

function updateViewport(scrollTop) {
  const startIndex = Math.floor(scrollTop / itemHeight);
  const endIndex = startIndex + visibleItemCount;

  // Artık görünür olmayan öğeleri kaldır
  // Görünür hale gelen öğeleri ekle

  // Görünür öğelerin içeriğini güncelle
}

2. CSS Dönüşümleri (Transformations)

Bu yaklaşım, görünür öğeleri bir kapsayıcı öğe içinde konumlandırmak için CSS dönüşümlerini (örneğin, translateY) kullanır. Bu, DOM manipülasyonundan daha verimli olabilir, ancak dönüşüm değerlerinin dikkatli bir şekilde yönetilmesini gerektirir.

Örnek (Kavramsal):

function updateViewport(scrollTop) {
  const translateY = -scrollTop;
  container.style.transform = `translateY(${translateY}px)`;
}

3. Framework'e Özgü Çözümler

Birçok popüler front-end framework, sanal kaydırmanın uygulanmasını basitleştiren yerleşik bileşenler veya kütüphaneler sağlar. Bu çözümler genellikle kutudan çıktığı gibi optimize edilmiş render ve erişilebilirlik özellikleri sunar.

• React: react-window, react-virtualized
• Angular: @angular/cdk/scrolling
• Vue.js: vue-virtual-scroller

Bu kütüphaneler, sanal kaydırmanın karmaşıklıklarını yöneten bileşenler sunarak geliştiricilerin uygulama mantığına odaklanmasına olanak tanır. Genellikle aşağıdaki gibi özellikler sunarlar:

• Dinamik öğe yüksekliği hesaplama
• Klavye navigasyon desteği
• Erişilebilirlik geliştirmeleri
• Özelleştirilebilir oluşturma seçenekleri

Kod Örnekleri (React)

React'te react-window kütüphanesini kullanarak sanal kaydırmanın nasıl uygulanacağını gösterelim.

Örnek 1: Temel Sanallaştırılmış Liste

import React from 'react';
import { FixedSizeList as List } from 'react-window';

const Row = ({ index, style }) => (
  

    Satır {index}
  
);

const MyList = () => (
  
    {Row}
  
);

export default MyList;

Bu örnek, 1000 öğeli temel bir sanallaştırılmış liste oluşturur. FixedSizeList bileşeni yalnızca görünür öğeleri oluşturarak akıcı bir kaydırma deneyimi sağlar.

Örnek 2: Özel Öğe Oluşturma (Rendering)

import React from 'react';
import { FixedSizeList as List } from 'react-window';

const Row = ({ index, style, data }) => {
  const item = data[index];
  return (
    

      {item.name} - {item.description}
    
  );
};

const MyList = ({ items }) => (
  
    {Row}
  
);

export default MyList;

Bu örnek, verilerle özel öğelerin nasıl oluşturulacağını gösterir. itemData prop'u, verileri Row bileşenine geçirmek için kullanılır.

Uluslararasılaştırma ve Yerelleştirme Hususları

Global uygulamalar için sanal kaydırma uygularken, uygulamanın farklı dillerde ve bölgelerde doğru çalışmasını sağlamak için uluslararasılaştırma (i18n) ve yerelleştirme (l10n) konularını dikkate almak önemlidir.

• Metin Yönü: Bazı diller sağdan sola (RTL) yazılır. Sanal kaydırma uygulamasının RTL metin yönünü doğru bir şekilde işlediğinden emin olun. CSS mantıksal özellikleri (örneğin, margin-inline-start, margin-inline-end) bu konuda yardımcı olabilir.
• Tarih ve Sayı Formatları: Tarihleri ve sayıları kullanıcının yerel ayarlarına uygun formatta görüntüleyin. Tarihleri, sayıları ve para birimlerini biçimlendirmek için uluslararasılaştırma kütüphanelerini (örneğin, JavaScript'teki Intl API'si) kullanın. Örneğin, bazı Avrupa ülkelerinde tarihler GG/AA/YYYY olarak biçimlendirilirken, Amerika Birleşik Devletleri'nde AA/GG/YYYY olarak biçimlendirilir.
• Para Birimi Simgeleri: Para birimi simgelerini kullanıcının yerel ayarlarına göre doğru bir şekilde görüntüleyin. 100.00 USD'lik bir fiyat, kullanıcının konumuna ve tercih ettiği para birimine bağlı olarak farklı şekilde görüntülenmelidir.
• Yazı Tipi Desteği: Sanallaştırılmış listede kullanılan yazı tiplerinin farklı dillerde kullanılan karakterleri desteklediğinden emin olun. Tüm kullanıcılar için doğru yazı tiplerinin mevcut olmasını sağlamak için web yazı tiplerini kullanın.
• Çeviri: Sanallaştırılmış listedeki tüm metin içeriğini kullanıcının diline çevirin. Çevirileri yönetmek için çeviri kütüphaneleri veya hizmetleri kullanın.
• Dikey Yazı Modları: Bazı Doğu Asya dilleri (örneğin, Japonca, Çince) dikey olarak yazılabilir. Uygulamanızın bu dillerde içerik görüntülemesi gerekiyorsa dikey yazı modlarını desteklemeyi düşünün.

Test Etme ve Optimizasyon

Sanal kaydırmayı uyguladıktan sonra, mümkün olan en iyi performansı ve erişilebilirliği sağladığından emin olmak için uygulamayı test etmek ve optimize etmek önemlidir.

• Performans Testi: Sanallaştırılmış listenin performansını profillemek için tarayıcı geliştirici araçlarını kullanın. Herhangi bir performans darboğazını belirleyin ve kodu buna göre optimize edin. Oluşturma sürelerine, bellek kullanımına ve CPU kullanımına dikkat edin.
• Erişilebilirlik Testi: Tamamen erişilebilir olduğundan emin olmak için sanallaştırılmış listeyi farklı ekran okuyucularla ve diğer yardımcı teknolojilerle test edin. Herhangi bir erişilebilirlik sorununu belirlemek için erişilebilirlik test araçlarını kullanın.
• Çapraz Tarayıcı Testi: Tüm ortamlarda doğru çalıştığından emin olmak için sanallaştırılmış listeyi farklı tarayıcılarda ve işletim sistemlerinde test edin.
• Cihaz Testi: Tüm cihazlarda iyi bir kullanıcı deneyimi sağladığından emin olmak için sanallaştırılmış listeyi farklı cihazlarda (örneğin, masaüstü bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar, tabletler, akıllı telefonlar) test edin. Düşük donanımlı cihazlardaki performansa dikkat edin.
• Tembel Yükleme (Lazy Loading): Sanallaştırılmış listedeki görüntüleri ve diğer varlıkları yalnızca görünür hale geldiklerinde yüklemek için tembel yüklemeyi kullanmayı düşünün. Bu, performansı daha da artırabilir.
• Kod Bölme (Code Splitting): Uygulama kodunu isteğe bağlı olarak yüklenebilecek daha küçük parçalara bölmek için kod bölmeyi kullanın. Bu, uygulamanın ilk yükleme süresini azaltabilir.
• Önbellekleme (Caching): Ağ isteklerinin sayısını azaltmak için sanallaştırılmış listede sık erişilen verileri önbelleğe alın.

Sonuç

Sanal kaydırma, web uygulamalarında büyük listelerin oluşturulmasını optimize etmek için güçlü bir tekniktir. Yalnızca görünür öğeleri oluşturarak performansı önemli ölçüde artırabilir, bellek tüketimini azaltabilir ve kullanıcı deneyimini geliştirebilir. Doğru uygulandığında, sanal kaydırma yardımcı teknoloji kullanıcıları için erişilebilirliği de artırabilir.

Bu makalede tartışılan temel erişilebilirlik hususlarını ve uygulama tekniklerini göz önünde bulundurarak, geliştiriciler hem performanslı hem de erişilebilir olan, konumlarına, cihazlarına veya yeteneklerine bakılmaksızın tüm kullanıcılar için sorunsuz ve kapsayıcı bir deneyim sağlayan sanallaştırılmış listeler oluşturabilirler. Bu teknikleri benimsemek, dünya çapındaki bir kitlenin çeşitli ihtiyaçlarını karşılayan modern, küresel olarak erişilebilir web uygulamaları oluşturmak için çok önemlidir.